Ταξιδεύοντας στον κόσμο των Βίκινγκ
Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που σου έρχεται στον νου ακούγοντας τη λέξη «Νορβηγία»; Σίγουρα κάποιοι θα πουν τα μαγευτικά Φιόρδ, κάποιοι άλλοι θα σκεφτούν τη νορβηγική μυθολογία και φυσικά τον θεό Θορ με το μαγικό του σφυρί και σίγουρα την πολυαναμενόμενη ταινία της Μάρβελ “THOR: LOVE AND THUNDER” σε σκηνοθεσία του λατρεμένου Taika Waititi που έρχεται τον Ιούλιο (αν δεν την έχεις πάρει είδηση, δες εδώ το τρέιλερ).
Εμείς σήμερα θα δώσουμε λίγη έξτρα χαρά (και πληροφορία!) σε όλους εκείνους που ακούγοντας «Νορβηγία» θα σκεφτούν μία μόνο λέξη: ΒΙΚΙΝΓΚ! Ακριβώς, τους θρυλικούς ναυσιπλόους Σκανδιναβούς πολεμιστές Βίκινγκ με τις εντυπωσιακές περικεφαλαίες τους (ή μήπως δεν ήταν και τόσο εντυπωσιακές τελικά;). Ξεκίνα να διαβάζεις και είμαστε σίγουροι ότι ένα ταξίδι στη Νορβηγία θα βοηθήσει να μάθεις περισσότερα για τα εδάφη της πολεμοχαρούς αυτής φυλής. Βρες περισσότερες πληροφορίες για το πώς θα καταφέρεις το τέλειο ταξίδι εδώ.
Ποιοι ήταν οι Βίκινγκ; Και, αλήθεια, ήταν Νορβηγοί;
Ξεκινώντας από τα πολύ βασικά, οι Βίκινγκ δεν ονόμαζαν τους εαυτούς τους «Βίκινγκ». Η λέξη viking ήταν ρήμα των αρχαίων σκανδιναβικών και σήμαινε «πειρατική επιδρομή». Αν γυρνούσαμε τον χρόνο πίσω και τους ακούγαμε να μιλούν για τους ίδιους, μάλλον θα έλεγαν κάτι όπως Norseman, Norse ή Danes.
Ένα ακόμη πολύ σημαντικό στοιχείο είναι φυσικά η προέλευση των Βίκινγκ. Ήταν Νορβηγοί; Και ναι, και όχι. Για την ακρίβεια οι Βίκινγκ κατάγονταν από την περιοχή όπου σήμερα βρίσκονται η Νορβηγία, η Σουηδία και η Δανία. Συνεπώς θα ήταν ορθότερο να μιλάμε για Σκανδιναβούς πολεμιστές και όχι για Νορβηγούς. Στη συνέχεια βέβαια ταξίδεψαν και εγκαταστάθηκαν (με το έτσι θέλω τις περισσότερες φορές) σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων ήταν η Αγγλία, η Σκωτία, η Ισλανδία, η Ιρλανδία και άλλα μέρη της ηπειρωτικής Ευρώπης. Επίσης, έφτασαν ως τη Βόρεια Αμερική και τη Γροιλανδία. Φαίνεται να εμφανίστηκαν γύρω στο 800 με 1050 μ.Χ.
Αν και οι Βίκινγκ προέρχονταν από τις περιοχές που μόλις αναφέραμε, δε θα ήταν σωστό να τους αποκαλούμε ή να τους σκεφτόμαστε ως έναν «ενιαίο λαό». Ήταν οργανωμένοι σε φυλές κάτω από έναν αρχηγό, οι οποίες μάλιστα πολλές φορές συγκρούονταν μεταξύ τους διεκδικώντας εδάφη και δύναμη.
Σίγουρα στο άκουσμα του τίτλου «Βίκινγκ» στο μυαλό μας αυτομάτως έρχονται ψηλοί ξανθοί άντρες και γυναίκες, γυμνασμένοι, με βαριά όπλα, τσεκούρια, ξίφη, περικεφαλαίες με κέρατα και γούνες, έτοιμοι για μάχη, να ζητωκραυγάζουν βαρβαρικά κινώντας με ορμή να λεηλατήσουν χωριά και πλοία σε στεριά και θάλασσα. Αυτά έχουμε διδαχθεί άλλωστε κατά κόρον μέσα από ταινίες και σειρές. Κάποια από όσα προβάλλονται και γνωρίζουμε ήδη, ισχύουν, κάποια άλλα όχι. Πάμε, λοιπόν, να καταρρίψουμε μερικά βασικά στερεότυπα για τους Βίκινγκ και να τους μάθουμε καλύτερα.
Τα περί εμφάνισης και διαβίωσης
Ήρθε η ώρα να πούμε την αλήθεια. Οι Βίκινγκ ήταν μάλλον μετρίου αναστήματος. Οι άνδρες είχαν ύψος από 1,70 έως 1,75 και οι γυναίκες γύρω στο 1,60. Ο μέσος όρος ζωής ενός Βίκινγκ ήταν τα 40 χρόνια. Οι άνδρες συνήθως έφταναν μέχρι τα 30-35, ενώ οι γυναίκες στην καλύτερη των περιπτώσεων μέχρι τα 50 και θεωρούνταν υπερήλικες.
Και ενώ οι περισσότεροι φανταζόμαστε πως το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους το περνούσαν λεηλατώντας (κάτι που δεν είναι εντελώς ψέματα, ήταν πραγματικά… όχι και τόσο φιλειρηνιστές), στοιχεία δείχνουν ότι, στην πλειοψηφία τους, οι Βίκινγκ ζούσαν ως απλοί αγρότες. Η ζωή τους ήταν αφιερωμένη όχι στα ξίφη και τις αιματοχυσίες, αλλά στις καλλιέργειες, τα χωράφια και τα ζώα τους. Καλλιεργούσαν κυρίως σιτηρά (σιτάρι, βρώμη, κριθάρι) και λαχανικά (κρεμμύδια, φασόλια, λάχανα) και φρόντιζαν ιδιαίτερα τα ζώα τους. Μια ζωή γεμάτη κοτούλες, κατσικάκια, χήνες και βοοειδή, ένα σκηνικό που έφερνε περισσότερο σε εικόνες από το Μικρό σπίτι στο λιβάδι, παρά στον πολεμοχαρή πληθυσμό που έχουμε κατά νου.
Περικεφαλαίες με κέρατα και μαύρο eyeliner
Ναι, δυστυχώς, όσον αφορά τις περικεφαλαίες θα σε απογοητεύσουμε. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές δεν έχει επιβεβαιωθεί ότι οι πολεμιστές Βίκινγκ φορούσαν κράνη με κέρατα ή οτιδήποτε παρόμοιο και φαντασμαγορικό. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, αυτή ήταν μία φανταστική πληροφορία που προστέθηκε επιλεκτικά στην εμφάνιση των Σκανδιναβών πολεμιστών από τους Βορειοευρωπαίους και τους πρώτους Χριστιανούς, όταν έγινε γνωστή η παρουσία των Βίκινγκ, με σκοπό να τους παρουσιάσουν ως πολύ πιο τρομακτικούς, απειλητικούς και βάρβαρους.
Τα πραγματικά κράνη των Βίκινγκ ήταν κατασκευασμένα από σίδερο σε σφυρηλατημένο σχήμα. Κομμάτια του σιδήρου που καρφώνονταν μεταξύ τους για να δώσουν μορφή σε ένα κράνος τύπου spangenhelm.
Δεν ισχύει το ίδιο ωστόσο με το eyeliner. Φαίνεται πως πράγματι οι πολεμιστές (άνδρες και γυναίκες) έβαφαν τα μάτια τους μαύρα με ένα είδος eyeliner που ονομαζόταν kohl – με προϊόντα όχι και τόσο φιλικά προς το δέρμα. Επρόκειτο για σκόνη σκούρου χρώματος που προερχόταν από θρυμματισμένο μόλυβδο, οξειδωμένο χαλκό, ώχρα, καμένα αμύγδαλα, τέφρα, μαλαχίτη, χρυσόκολλα. Ήταν ένας τρόπος προστασίας της όρασής τους από τον ήλιο.
Και μιλώντας για εμφάνιση, μάθε και αυτό: οι άνδρες και κάποιες γυναίκες Βίκινγκ χρησιμοποιούσαν σαπούνι που περιείχε μεγάλες ποσότητες αλισίβας (σταχτόνερου) για να ξανθύνουν τα μαλλιά τους, ενώ τους βοηθούσε επίσης και στην εξάλειψη της ψείρας. Δύο σε ένα δηλαδή!
Τα πραγματικά κράνη των Βίκινγκ ήταν κατασκευασμένα από σίδερο σε σφυρηλατημένο σχήμα. Κομμάτια του σιδήρου που καρφώνονταν μεταξύ τους για να δώσουν μορφή σε ένα κράνος τύπου spangenhelm.
Ήταν σκληροί… μάλλον, ορθότερα, απάνθρωποι.
Ένα από τα μελανά σημεία στη ζωή των Βίκινγκ ήταν η στάση τους απέναντι στα άρρωστα ή αδύναμα παιδιά, αλλά και γενικά απέναντι στα παιδιά. Σκέψου για αρχή αυτό: ένα νεογέννητο παιδί δε θεωρείτο «άνθρωπος» μέχρι να γίνει η τελετή της ονοματοδοσίας του, δηλαδή εννέα νύχτες μετά τη γέννησή του. Μέχρι τότε θα μπορούσε να συμβεί οτιδήποτε στο μωρό και αυτό θα ήταν αποδεκτό. Ακριβώς, μέχρι και η δολοφονία του. Αν κρινόταν ότι το παιδί ήταν αδύναμο και δεν πληρούσε το πρότυπο ενός δυνατού και υγιούς Βίκινγκ, το εγκατέλειπαν στο κοντινότερο δάσος να πεθάνει από το κρύο και την πείνα. Εκτός αυτού, όμως, η τραγική μοίρα έβρισκε και τα παιδιά που γεννιούνταν εκτός γάμου. Αν δεν υπήρχε πατέρας να τα αναγνωρίσει κατά την τελετή της ονοματοδοσίας, επίσης εγκαταλείπονταν στο δάσος. Αν, όμως, ο πατέρας τα αναγνώριζε, τότε δεν μπορούσε πλέον να τα σκοτώσει κανείς.
Και τα υγιή παιδιά, από την άλλη δεν είχαν καλύτερη αντιμετώπιση. Συνήθως τα παιδιά τα μεγάλωναν οι μητέρες τους. Εφόσον ένα παιδί μεγάλωνε λιγάκι και θεωρείτο δυνατό, ξεκινούσε άμεσα να βοηθάει στο σπίτι και στις δουλείες που χρειάζονται να γίνουν σε μία οικογένεια. Τα μικρά αγόρια μάλιστα πολλές φορές δίνονταν σε άλλη ανάδοχη οικογένεια για να βοηθούν και εκεί, αλλά και στη βιολογική τους οικογένεια, ώστε να δημιουργηθεί ένας δεσμός μεταξύ των δύο οικογενειών. Δούλευαν επίσης στα μεταλλεία και στην ξυλεία.
Οι γυναίκες είχαν σχετική ελευθερία σε σύγκριση με την υπόλοιπη Ευρώπη
Όπως έχεις καταλάβει ήδη από προηγούμενες αναφορές, οι γυναίκες Βίκινγκ μπορούσαν άνετα να γίνουν πολεμίστριες. Εκτός αυτού, όμως, είχαν κι άλλα δικαιώματα των οποίων δεν έχαιραν γυναίκες σε άλλα μέρη της Ευρώπης κατά την ίδια περίοδο. Δε μιλάμε για σπουδαίες ελευθερίες, ωστόσο ήταν κάποιες δυνατότητες που για την εποχή θεωρούνταν σημαντικές. Συγκεκριμένα, ήταν υπεύθυνες για τα οικονομικά της οικογένειας και αν ο σύζυγός τους πέθαινε τότε ήταν αποκλειστικά υπεύθυνες για τη γη και ό,τι έμενε πίσω. Ακόμη κι αν δεν είχαν δικαιώματα συμμετοχής στην πολιτική ή την εκλογή τους ως αρχηγού φυλής, μπορούσαν να ζητήσουν διαζύγιο αν βρίσκονταν σε γάμο που δεν τις κάλυπτε και να διεκδικήσουν πίσω μέρος της προίκας τους. Επίσης, μπορούσαν να κατέχουν γη και πολλές ασχολούνταν με το εμπόριο ή ήταν αγρότισσες.
Πριν τον Χριστόφορο Κολόμβο… ήρθαν οι Βίκινγκ!
Κι όμως, δεν ανακάλυψε ο Κολόμβος την Αμερική τυπικά, καθώς φαίνεται πως οι Βίκινγκ έφτασαν εκεί πρώτοι. Πολύ πριν γεννηθεί καν ο Ιταλός θαλασσοπόρος (500 χρόνια πριν για την ακρίβεια, γύρω στο 1020 μ.Χ., αλλά πιθανολογείται και νωρίτερα), πηγές αναφέρουν Ευρωπαίους θαλασσοπόρους να εγκαταλείπουν την Ευρώπη προς αναζήτηση νέων τόπων. Πιο συγκεκριμένα, ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτέλεσε ο Βίκινγκ Λέιφ Έρικσον (Leif Eriksson) που πιστεύεται ότι οδήγησε με επιτυχία μία αποστολή στην άλλη άκρη του Ατλαντικού (στον σημερινό Καναδά). Φυσικά, οι Βίκινγκ έδωσαν μάχες με τους ιθαγενείς και, σύμφωνα με έρευνες, εξερεύνησαν πολλά περισσότερα μέρη αναζητώντας νέους πόρους.
Και, τέλος, τι σχέση έχει το Μουσείο του Λούβρου με τους Βίκινγκ;
Πραγματικά πολύ άμεση σχέση. Το σπουδαίο Μουσείο του Παρισιού που φιλοξενεί σήμερα μερικούς από τους διασημότερους πίνακες παγκοσμίως, δεν ήταν πάντοτε μουσείο. Για την ακρίβεια η πρωταρχική λειτουργικότητα του χώρου ήταν η προστασία. Το αρχικό Κάστρο του Λούβρου χτίστηκε υπό τον Φίλιππο Αύγουστο το 1190 για να υπερασπιστεί την Πόλη του Φωτός από τις επιδρομές των κατακτητών Βίκινγκ. Ήταν ουσιαστικά ένα μεσαιωνικό φρούριο. Στη συνέχεια, αυτό το οικοδόμημα κατεδαφίστηκε και το πρώτο κτήριο του υπάρχοντος μουσείου ξεκίνησε να χτίζεται το 1535.
Μήπως ήρθε η ώρα να ταξιδέψεις στη Νορβηγία; Σκέψου ότι αυτό που χρειάζεσαι είναι, κυρίως, ένα δυνατό και ολοκληρωμένο πρόγραμμα. Και θα το βρεις… εδώ!
Highlights:
* Αν βρισκόσουν σε έναν γάμο Βίκινγκ ξέχνα όλα τα δώρα που μπορεί να φαντάζεσαι ότι θα εκτιμούσαν οι νεόνυμφοι. Σίγουρα τα χρήματα και τα χρυσαφικά είχαν την τιμητική τους αλλά τίποτα δε συγκρινόταν… με τις γάτες! Ω ναι! Εθιμοτυπικά, οι γάτες ήταν το πιο σπουδαίο γαμήλιο δώρο για τις νέες νύφες των Βίκινγκ και μάλιστα τα μικρά γατάκια. Φαίνεται πως οι γάτες συνδέονταν με τη Freyja, τη θεά του έρωτα και του γάμου στη Νορβηγική μυθολογία.
* Αν είσαι Viking-fan, σίγουρα ξέρεις τον ο Ράγκναρ Λόθμπροκ (Ragnar Lothbrok), τον πιο ξακουστό ήρωα των Βίκινγκ (και βασιλιά Δανίας – Σουηδίας). Μάθε, λοιπόν, ότι ο Λόθμπροκ ξεκίνησε ως… αγρότης!
* Αν θέλεις να μάθεις πολλά παραπάνω για τους Βίκινγκ και το θρύλο που τους ακολουθεί, βρες πληροφορίες σε αυτό το φοβερό site που είναι αφιερωμένο στη νορβηγική μυθολογία!
